Jak wielu z nas doświadcza zaburzeń lękowych?
Zaburzenia lękowe są jednym z najczęstszych problemów zdrowia psychicznego współczesnego społeczeństwa. Szacuje się, że w ciągu życia doświadcza ich co czwarty człowiek, a ich występowanie wzrasta w szybkim tempie, zwłaszcza w krajach rozwiniętych (Namysłowska, 2021). Charakteryzują się one nadmiernym, przewlekłym lękiem i niepokojem, które przekraczają normalne reakcje emocjonalne i wpływają negatywnie na codzienne funkcjonowanie jednostki.
Rodzaje zaburzeń lękowych
Zgodnie z klasyfikacjami ICD-10 oraz DSM-5, zaburzenia lękowe obejmują różne jednostki diagnostyczne.
Do najważniejszych należą:
1. Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD)
2. Zespół lęku panicznego
3. Fobie specyficzne
4. Fobia społeczna
5. Agorafobia
6. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
7. Zespół stresu pourazowego (PTSD)
Zaburzenie lękowe uogólnione cechuje się nadmiernym, trudnym do kontrolowania lękiem dotyczącym codziennych spraw, jak zdrowie, finanse czy bezpieczeństwo bliskich (Zawadzki, 2019). Lęk ten jest przewlekły, trwa co najmniej sześć miesięcy i występuje niemal codziennie. W przypadku zespołu lęku panicznego pacjent doświadcza nagłych, intensywnych napadów lęku, którym często towarzyszą objawy somatyczne takie jak kołatanie serca, duszność, drżenie czy uczucie zbliżającej się śmierci (Wciórka, 2019). Fobie specyficzne to silny lęk wywołany określonymi obiektami lub sytuacjami, np. widokiem krwi, wysokością czy pająkami. Fobia społeczna to intensywny lęk przed oceną ze strony innych ludzi, który prowadzi do unikania kontaktów społecznych (Namysłowska, 2021). PTSD rozwija się w następstwie silnego urazu psychicznego i objawia się m.in. intruzywnymi wspomnieniami, unikaniem bodźców kojarzących się z traumą i nadmiernym pobudzeniem.
Objawy zaburzeń lękowych
Objawy zaburzeń lękowych mają zarówno charakter psychiczny, jak i fizyczny. Do psychicznych należą: uczucie napięcia, niepokoju, drażliwość, trudności z koncentracją, zaburzenia snu oraz przewlekłe zamartwianie się. Fizycznie mogą pojawić się: kołatanie serca, pocenie się, napięcie mięśniowe, zawroty głowy, bóle brzucha i głowy, a nawet napady paniki (Rabe-Jabłońska, 2012). Objawy te często są mylone z innymi chorobami somatycznymi, co utrudnia prawidłową diagnozę.
Umów się na pierwszą konsultację!
Konsultacja psychologiczna poprzedza rozpoczęcie terapii indywidualnej.
Etiologia zaburzeń lękowych
Przyczyny zaburzeń lękowych są złożone i obejmują czynniki biologiczne, psychiczne oraz społeczne. Wśród biologicznych najważniejsze to dziedziczność, nieprawidłowości w funkcjonowaniu neuroprzekaźników (np. serotoniny, noradrenaliny, GABA) oraz strukturalne i funkcjonalne zmiany w obrębie mózgu, głównie w ciele migdałowatym i korze przedczołowej (Zawadzki, 2019). Czynniki psychologiczne obejmują niską samoocenę, perfekcjonizm, pesymistyczny sposób myślenia, a także trudne doświadczenia z dzieciństwa. Środowiskowe przyczyny to m.in. przewlekły stres, przemoc, utrata bliskiej osoby czy presja społeczna.
Leczenie zaburzeń lękowych
Leczenie zaburzeń lękowych wymaga kompleksowego podejścia. Wyróżnia się trzy główne filary leczenia: psychoterapię, farmakoterapię oraz działania wspierające.
- Psychoterapia
Największą skuteczność wykazuje terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga pacjentom w rozpoznawaniu i modyfikowaniu zniekształconych schematów poznawczych. W terapii CBT pacjent uczy się technik relaksacyjnych, restrukturyzacji poznawczej oraz ekspozycji na bodźce lękowe. Coraz częściej stosowana jest również terapia ACT (Akceptacji i Zaangażowania) oraz terapia oparta na uważności – mindfulness (Wrona, 2020). - Farmakoterapia
Najczęściej stosowanymi lekami są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) takie jak sertralina, fluoksetyna, escitalopram. W przypadku nieskuteczności mogą być stosowane inhibitory wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI), np. wenlafaksyna. Dodatkowo, w ostrych epizodach lękowych, doraźnie stosuje się benzodiazepiny, jednak ich długoterminowe stosowanie wiąże się z ryzykiem uzależnienia (Namysłowska, 2021). - Działania wspierające
Należą do nich psychoedukacja, treningi relaksacyjne, aktywność fizyczna, dieta oraz higiena snu. Ważne jest również wsparcie społeczne i rodzinne, które znacząco wpływa na przebieg leczenia i jakość życia pacjenta.
Znaczenie profilaktyki
Profilaktyka zaburzeń lękowych to ważny element opieki psychiatrycznej. Edukacja psychologiczna w szkołach, kampanie społeczne, szkolenia z zakresu radzenia sobie ze stresem oraz promocja zdrowia psychicznego w miejscu pracy mogą skutecznie zmniejszyć ryzyko rozwoju zaburzeń lękowych. Wczesna identyfikacja objawów oraz dostęp do pomocy psychologicznej to klucz do skutecznego zapobiegania powikłaniom (Rabe-Jabłońska, 2012).
Podsumowanie
Zaburzenia lękowe to złożone i poważne schorzenia psychiczne, które znacząco wpływają na życie jednostki. Ich etiologia jest wieloczynnikowa, a objawy mogą być bardzo różnorodne. Dzięki nowoczesnym metodom leczenia i zwiększeniu świadomości społecznej coraz więcej osób uzyskuje skuteczną pomoc. Kluczowe pozostają: szybka diagnoza, kompleksowe leczenie oraz działania profilaktyczne, które mogą znacząco zmniejszyć negatywne skutki lęku w społeczeństwie.
Bibliografia
Namysłowska, I. (2021). Psychiatria dzieci i młodzieży. Warszawa: PZWL.
Rabe-Jabłońska, J. (2012). Zaburzenia psychiczne. Klasyfikacja i obraz kliniczny. Łódź: UM.
Wciórka, J. (2019). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: PZWL.
Wrona, M. (2020). Nowoczesne technologie w leczeniu zaburzeń lękowych. Psychiatria Polska, 54(3), 421–436.
Zawadzki, B. (2019). Psychopatologia zaburzeń nerwicowych. Kraków: WUJ.